Catastroika: Αγκίτ προπ για wannabe αιώνιους εφήβους!

Γράφει ο Γιώργος Στόγιας.

Αν η πολιτική κατάσταση δεν ήταν τόσο κρίσιμη, θα μπορούσαμε να γελάμε με ένα ντοκιμαντέρ σαν αυτό. Επειδή όμως το βλέπει κόσμος, ιδίως νεαρός σε ηλικία, και το περνάει για Απόκρυφο Ευαγγέλιο, η παρακολούθησή του έχει, από κοινωνιολογική άποψη, κάποιο ενδιαφέρον.

Καταρχήν,  βαρέθηκα σε σημείο που το παρακολούθησα σε δόσεις. Αν ήταν έστω αριστοτεχνικά κακό, θα έβρισκα κάτι να σημειώνω. Ξεκινάει παραδοσιακά με λίγη επικαιροποιημένη Αποκάλυψη. Κινούμενα σύννεφα, μουσική χιλιαστικών αποχρώσεων και περιγραφή μυρίων δεινών και παθών. Ο θεατής ανεβαίνει στο βαγονάκι του και μετά δεν χρειάζεται να κάνει τίποτα, μόνο να μη βγάζει το κεφάλι του όσο θα κρατάει η κούρσα στο θεματικό πάρκο. Θα επισκεφτεί (αποεδαφοποιημένες) χώρες  και  (αποιστορικοποιημένα) γεγονότα, ακούγοντας τρομακτικές περιγραφές ληστρικών ιδιωτικοποιήσεων.

Για το Catastroika, σημασία δεν έχει η αποτύπωση της μεγάλης εικόνας αλλά η ενίσχυση του ενός και μοναδικού επιχειρήματος : «οι ιδιωτικοποιήσεις είναι η κόλαση». Αφού λοιπόν το ιστορικό πλαίσιο αντιμετωπίζεται ως περικοκλάδα, «επιτρέπονται» και μερικές «δημιουργικές» προσεγγίσεις σχετικά με την ερμηνεία των συμβάντων.  Για τον «ιδανικό» θεατή με μηδέν ιστορικές γνώσεις, οι διατυπώσεις των αφηγητών και το μοντάζ  κατασκευάζουν την εντύπωση  ότι ο  Γιέλτσιν βρισκόταν πίσω από το πραξικόπημα του 1993. Η ενοποίηση της Γερμανίας ήταν «στην πραγματικότητα» «μια επιθετική εξαγορά  της Ανατολικής από τη Δυτική Γερμανία».  Τα κινήματα των Ανατολικογερμανών είχαν ως συνέπεια την πρόσκληση ενός «οικονομικού στρατού κατοχής».  Το συμπέρασμα είναι προφανές (και συμβολικά εικονοποιείται στους τίτλους της αρχής από τη φιγούρα ενός Λένιν που μέλλεται να επιστρέψει): Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού ήταν ένα τραγικό λάθος, μισό αφέλεια των προθύμων και  μισό δόλος της Δύσης.

Πολλά από αυτά που αναφέρουν οι συνεντευξιαζόμενοι  σχετικά με διάφορα παραδείγματα ιδιωτικοποιήσεων ανά τον κόσμο μπορεί να είναι ακριβώς όπως τα λένε. Γιατί όμως δεν μπαίνει η αντίθετη άποψη ή γιατί δεν εξετάζεται κάποια περίπτωση όπου μια ιδιωτικοποίηση είχε λιγότερο αρνητικά αποτελέσματα; Επειδή, μέσα στη δομή του ντοκιμαντέρ, σημασία δεν έχουν τα παραδείγματα αυτά καθαυτά αλλά ο ρόλος τους στην υποστήριξη του κεντρικού μηνύματος. Σε ένα τέτοιο αφηγηματικό μοντέλο, η θέση μιας αμφιβολίας θα ήταν τόσο παράταιρη όσο η παρεμβολή των σχολίων ενός αγνωστικιστή στη Λειτουργία της Κυριακής. Η μονοτονία της ψαλμωδίας διανθίζεται με σκηνοθετικά τεχνάσματα  επιπέδου χαβαλέ (π.χ. ο Μπαρόζο με ιατρική στολή έτοιμος για  «εγχείρηση») και  με επίκληση εθνικά όσιων αντιστασιακών μορφών (π.χ. ο Κολοκοτρώνης).

Η αλληλοδιάχυση της «πάνω» και της «κάτω»  πλατείας λοιπόν δεν περιορίζεται στο άνοιγμα του Τσίπρα στον Καμμένο.  Δεν υπάρχει τίποτα στο Catastroika που θα δυσαρεστούσε ακόμη κι έναν ψηφοφόρο της Χρυσής Αυγής. Όπως η καταναλωτική κουλτούρα κατά την τελευταία εικοσαετία «παιδικοποιήθηκε», και πολλοί γονείς με τα παιδιά τους ψωνίζουν από τα ίδια μαγαζιά και βλέπουν τα ίδια τηλεοπτικά προγράμματα, η πολιτική σκέψη —επιτρέψτε μου την ακροβασία— εφηβικοποιείται.

Δεν πρόκειται όμως περί μιας εφηβείας με τα χαρακτηριστικά της ανασφάλειας και της συνεχούς αναζήτησης, όπως τη βίωσα εγώ και φαντάζομαι πολλοί άλλοι . Αντίθετα, πρόκειται περί της ανεστραμμένης ιδέας μιας εφηβείας που τα ξέρει όλα και που όλα πρέπει να της ανήκουν. Με τους ηλικιακά νέους, μέσα στο σχολείο και όπου αλλού προκύψει,  η συζήτηση και η διαφωνία αξίζουν τον κόπο. Για τους άλλους όμως, τους μορφωμένους σαραντάρηδες που ενθουσιάζονται με το Catastroika και τον ΣΥΡΙΖΑ φαντασιωνόμενοι τη διαγραφή παρελθουσών αποτυχιών, δεν τρέφω καμία συμπάθεια.

Ο Γιώργος Στόγιας είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.